Kathryn Miles – Współautorka Encyklopedii aktywizmu i sprawiedliwości społecznej SAGE Publications (2007), której praca dla tej encyklopedii stała się podstawą jej wkładu do Britannica. Tytuł oryginalny: Ecofeminism. Alternatywny tytuł: feminizm ekologiczny. Źródło: https://www.britannica.com/topic/ecofeminism
Ekofeminizm, zwany także feminizmem ekologicznym, to gałąź feminizmu badająca związki między kobietami a naturą. Jego nazwę wymyśliła francuska feministka Françoise d’Eaubonne w 1974 roku. Ekofeminizm wykorzystuje podstawowe feministyczne zasady równości płci, przewartościowania niepatriarchalnych lub nieliniowych struktur oraz poglądu na świat, który szanuje procesy organiczne, holistyczne powiązania i zalety intuicji i współpracy. Do tych pojęć ekofeminizm dodaje zarówno zaangażowanie na rzecz środowiska, jak i świadomość skojarzeń między kobietami a naturą. W szczególności filozofia ta kładzie nacisk na sposób traktowania natury i kobiet w społeczeństwie patriarchalnym (lub innym skupionym na mężczyznach). Ekofeministki badają wpływ kategorii płci, aby pokazać, w jaki sposób normy społeczne wywierają niesprawiedliwą dominację nad kobietami i naturą. Filozofia ta twierdzi również, że normy te prowadzą do niepełnego spojrzenia na świat, a jej wyznawcy opowiadają się za alternatywnym światopoglądem, który ceni ziemię jako święty obszar, uznaje zależność ludzkości od świata przyrody i uznaje wszelkie życie za wartościowe.
Geneza Ekofeminizmu
Współczesny ruch ekofeministyczny narodził się w wyniku serii konferencji i warsztatów organizowanych w Stanach Zjednoczonych przez koalicję akademickich kobiet w późnych latach siedemdziesiątych i wczesnych osiemdziesiątych. Grupa ta spotkała się, aby sposoby mówienia o feminizmie i ekologii mogły być połączone w celu promowania szacunku dla kobiet i świata przyrody i były motywowane poglądem, że długi historyczny precedens kojarzenia kobiet z naturą doprowadził do ucisku obu. Zauważono wtedy, że kobiety i przyroda były często przedstawiane jako chaotyczne, irracjonalne i wymagające kontroli, podczas gdy mężczyźni byli często określani jako racjonalni, uporządkowani, a zatem zdolni do kierowania wykorzystaniem i rozwojem kobiet i przyrody. Ekofeministki utrzymują, że taki układ skutkuje hierarchiczną strukturą, która przyznaje mężczyznom władzę i pozwala na wyzysk kobiet i przyrody, zwłaszcza jeśli są one ze sobą powiązane. W ten sposób wcześni ekofeminiści ustalili, że rozwiązaniem kłopotów wymaga cofnięcia statusu społecznego w obu kwestiach – jednego, dotyczącego natury oraz drugiego, który skupia się na pozycji kobiet.
Wczesne prace nad ekofeminizmem polegały głównie na udokumentowaniu historycznych powiązań między kobietami a środowiskiem naturalnym, a następnie szukaniu sposobów na zerwanie tych powiązań. Jedna z założycielek ekofeminizmu, teolożka feministyczna Rosemary Ruether nalegała, aby wszystkie kobiety uznały i pracowały nad zaprzestaniem dominacji nad naturą, jeśli mają pracować na rzecz własnego wyzwolenia. Zachęcała kobiety i ekologów do współpracy w celu zakończenia patriarchalnych systemów, które uprzywilejowują hierarchię, kontrolę i nierówne stosunki społeczno-gospodarcze. Wezwanie Ruether podjęły feministyczne badaczki i aktywistki, które zaczęły krytykować nie tylko teorie ekologiczne, które pomijały wpływ systemów patriarchalnych, ale także teorie feministyczne, które dotychczas nie badały relacji między kobietami a naturą.
Pod koniec lat osiemdziesiątych ekofeminizm wyrósł z przeważnie akademickiego środowiska i stał się ruchem popularnym. Wielu uczonych cytuje teoretyczkę feministyczną Ynestrę King i jej poglądy jako główną przyczynę tej popularyzacji. W 1987 roku King napisała artykuł zatytułowany „Co to jest ekofeminizm?” który pojawił się w The Nation . Tam zachęcała wszystkich Amerykanów do rozważenia w jaki sposób ich systemy wierzeń pozwalają na wyzysk ziemi i dalszy ucisk kobiet. W ten sposób koncepcja ta wzrosła zarówno pod względem poparcia, jak i zakresu filozoficznego.
Radykalny Ekofeminizm i Ekofeminizm Kulturowy
W miarę rozwoju ekofeminizmu, stał się on świadkiem pierwszego z kilku odłamów. Pod koniec lat osiemdziesiątych ekofeminizm zaczął rozgałęziać się na dwie odrębne szkoły: radykalny ekofeminizm i kulturowy ekofeminizm. Radykalne ekofeministki twierdzą, że dominujące społeczeństwo patriarchalne zrównuje naturę i kobiety, aby je zdegradować. Ta forma opiera się na przekonaniu wczesnych ekofeministek, że dominację patriarchalną należy badać, mając na celu zniesienie związków między kobietami a naturą. Teoretyków szczególnie interesuje sposób, w jaki zarówno kobiety, jak i natura są kojarzone z atrybutami negatywnymi lub towarowymi, podczas gdy mężczyźni postrzegani są jako zdolni do ustanowienia porządku. Taki podział cech zachęca do wykorzystywania kobiet lub przyrody jako tańszej formie siły roboczej i zasobów.
Z drugiej strony ekofeministki kulturowe zachęcają do zrzeszania się kobiet i środowiska. Twierdzą, że kobiety mają bardziej intymny od mężczyzn związek z naturą ze względu na ich role płciowe (np. Opiekunka rodzinna i dostawca pożywienia) oraz biologię (np. miesiączka , ciąża i laktacja ). W rezultacie ekofeministki kulturowe uważają, że takie stowarzyszenia pozwalają kobietom być bardziej wrażliwymi na świętość i degradację środowiska. Sugerują, że ta wrażliwość powinna być ceniona przez społeczeństwo, ponieważ ustanawia bardziej bezpośredni związek ze światem przyrody, z którym ludzie muszą współistnieć. Ekofeminizm kulturowy ma również korzenie w religiach opartych na naturze i bogini oraz stanowi pewnego rodzaju kult przyrody jako sposób na odkupienie zarówno duchowości przyrody, jak i instrumentalnej roli kobiet w tej duchowości (podobnie jest w tzw. głębokiej ekologii, przyp. tłum.).
Nie wszystkie feministki opowiadały się za rozróżnieniem tych form. Na przykład niektóre kobiety obawiały się, że kulturowy ekofeminizm jedynie narzuca stereotypy dotyczące płci i może prowadzić do dalszego wyzysku. Inni chcieli położyć większy nacisk na pierwotne religie opierające się na naturze, podczas gdy jeszcze inni twierdzili, że celebracja zorganizowanych religii Zachodu może być miejscem takiego kultu. Te same grupy różniły się także pod względem romantyzowania przyrody i ról, jakie różne praktyki (takie jak wegetarianizm czy rolnictwo ekologiczne) powinny odgrywać w stosowaniu zasad ekofeminizmu. W rezultacie ruch ten nadal się rozwijał i rozszerzał, aby dostosować się do tych różnic, a większość samozwańczych ekofeministów i ekofeministek celebruje niezliczone definicje i aplikacje dostępne w ramach ogólnej rubryki ekofeminizmu.
Ekofeminizm i jego przyszłość
Wiele kobiet pozostało niezadowolonych z ograniczeń ruchu. Szczególnie niepokojące było to, że kobiety w krajach rozwiniętych nie zdawały sobie sprawy z tego, w jaki sposób ich własny styl życia prowadzi do dalszej degradacji mieszkańców w krajach słabiej rozwiniętych i na całej Ziemi. Kobiety z krajów rozwijających się wskazywały na wpływ komercyjnej produkcji żywności, pracy w niskich warunkach i ubóstwa na ich rodziny i krajobrazy. Oskarżały one białe kobiety o promowanie tego wyzysku poprzez kupowanie dóbr powstałych w wyniku nierówności. Nie ma również zgody na zawłaszenia kulturowe rdzennych kultur i religii w celu promowania swojego stanowiska filozoficznego. Tak więc współczesny ekofeminizm musi zostać rozwinięty, aby uznać bardzo realne cele dla równości rasy, klasy, pochodzenia etnicznego i seksualności na pozycję społeczną wszystkich kobiet.
Kobiety zaangażowane w kwestie sprawiedliwości środowiskowej i kobiety reprezentujące kultury mniejszości powinny dążyć do stworzenia własnego poczucia ekofeminizmu, obejmującego lokalne kultury i duchowość, celebrowanie ich ról jako matek i opiekunów oraz krytykowanie sposobów, w jakie zachodnia kolonizacja naruszyła te przekonania.
Wiele ekofeministek było również zaniepokojonych tym, co postrzegano jako heteroseksualne uprzedzenia w ruchu, ponieważ wydaje się, że ekofeminizm przedkłada doświadczenie kobiet heteroseksualnych nad kobiety homoseksualne. Aby rozwiązać ten problem, wyłaniająca się nowa szkoła ekofeminizmu podkreśla potrzebę uwzględnienia teorii queer. Aktualnie uważa się, że jeśli ekofeminizm jest rzeczywiście zaangażowany w walkę z systemami ucisku i dominacji, to ruch musi również uznać, że seksualność – a dokładniej reakcje na nią – stanowi element kolejnych mechanizmów opresyjnych. Zatem ekofeminizm musi obejmować nie tylko docenienie różnic płciowych, a ale także różnic rasowych, klasowych i tych, które dotyczą orientacji seksualnej.
Teoretycy ekofeminizmu często twierdzą, że wielka różnorodność przekonań w ramach tego ruchu jest jedną z jego największych zalet. Zauważają, że niezliczone definicje i zastosowania, które czasami uzupełniają się, a czasami są ze sobą sprzeczne, pokazują wyzwalające i inkluzywne aspekty ruchu. Zauważają również, że ekofeministki pracują nad rozwojem tych teorii, które będą uznawały problemy właściwe dla systemów patriarchalnych i hierarchicznych. Często opowiadają się za przewartościowaniem nauki w celu uznania roli subiektywności i intuicji. Wspierają one tworzenie nowego światopoglądu, który celebruje wszystkie systemy biologiczne które z natury są wartościowe. Wreszcie upierają się przy rozwiązywaniu tych problemów za pomocą afirmacji i środków pokojowych.
Tłum. Mateusz Kozielecki
Źródło: https://www.britannica.com/topic/ecofeminism
